راهکار رسانه ای مقابله با مدگرایی؛ مقاوم سازی مخاطبان و ارائه الگوی مناسب

از آنجا که بخش عمده‏ای از گرایش به مد و مدگرایی منفی و افراطی در برنامه‏ها و تبلیغات رسانه‏های بیگانه و ماهواره‏ها ریشه دارد، یکی از راهکارهایی که رسانه‏های ملی و محلی باید در راستای مقابله با مدگرایی افراطی و منفی دنبال کنند مسئله مقاوم سازی مخاطبان در مقابل هجمه رسانه‏های بیگانه است. مقاوم سازی یعنی به گونه‏ای عمل شود که فرد در برابر تحمیل ناصواب و تهاجم و القای آرمان‏های خلاف و تشویق به رفتارهای غلط ایستادگی کند و تسلیم نشود، برخی گام‏های مؤثر که رسانه می‎تواند در این مسیر داشته باشد عبارتند از:

- رساندن مخاطبان به مرحله رشد

قرآن کریم، حرکت تکاملی انسان را «صراط مستقیم» می‎نامد؛ یعنی همان راهی که از افراط و تفریط به دور است و راه میانه به شمار می‎رود. کسی که در جهت این راه حرکت کند و به دور از هرگونه افراط و تفریط شخصیتی متعادل به دست می‎آورد که مجذوب و گرفتار زیبایی‎های دل فریب دنیوی نخواهد شد. شخص رشد یافته را می‎توان کسی دانست که هدایت یافته است و در مسیر هدایت و حق، استوار و ماندگار قدم بر می‎دارد. بنابراین رسانه ملی برای اینکه مخاطبان خود را در مسیر حق مقاوم کند تا تحت تأثیر امور باطلی همچون مدگرایی منفی قرار نگیرد که رسانه‏های بیگانه به ترویج آن می‎پردازند، لازم است در مسیر رشد آنها گام بردارد از جمله راهکارهایی که در این مسیر فراروی رسانه قرادارد به این موارد می‎توان اشاره کرد:

افزایش خردورزی

در روایات اسلامی بسیار تأکید کرده‏اند که تفکر می‎تواند موجب رشد انسان باشد حضرت علی(ع) می‎فرماید: فکر کردن سبب رشد می‎شود. مسئله افزایش خردورزی در مخاطب می‎تواند موجب رشد شخصیت وی گردد. بر این اساس ضروری است تا رسانه رشد و افزونی عقلانیت را در مخاطب جزء وظایف اصلی خود قرار دهد و برنامه‏هایی در جهت تحرک فکری مخاطب تدارک ببیند. بنابراین رسانه باید از اولویت دادن به سرگرمی محض که می‎تواند سرگرمی را به اولویت اصلی مخاطب تبدیل کند بپرهیزد و برنامه‏های سرگرم کننده خود را نیز با زمینه‏های فکری و آموزشی همراه کند.

ارائه الگوهای مناسب

لازم است تا رسانه، الگوهای مناسبی را معرفی کند تا سبب رشد مخاطب گردد بنابراین الگوهایی می‏توانند سبب رشد دیگران شوند که خود رشید باشند افرادی که در مسیر هدایت محکم و استوار هستند و آگاهی به علوم و معارف الهی دارند تضمین کننده رشد و کمال آدمی است و باید به عنوان الگوها و همانندی معرفی شوند.

- مخاطبان را باید با شگردهای رسانه‏های بیگانه آشنا ساخت

آگاهی و دانش علمی، ظرفیت و صبر انسان را بالا می‏برد و سبب می‏شود تا انسان و دانش به نوعی مقاومت در برابر دعوت‏های ناروا دست بزند. یکی از عناصری که آگاهی به آن می‏تواند بر مقاومت انسان بیفزاید، عنصر شگردها و روش‏های دشمنان در منحرف کردن ارزش‏هاست. آگاهی از این شگردها و ترفندها توان خنثی سازی را در انسان ایجاد می‎کند. بنابراین رسانه‏های خودی با آشنا کردن مخاطبان خود با شگردهایی که بیگانگان برای تشویق به سمت مدگرایی افراطی و منفی به کار می‏برند، می‎توانند به مقاوم سازی آنها کمک کنند.

آموزش این شگردها درواقع، بخشی از آموزش سواد رسانه‏ای به مخاطبان است که در مقاوم سازی مخاطبان در برابر آثار رسانه‎ها نقش اساسی دارد. یعنی توانمند کردن انسان بردرک شیوه کار رسانه‎ها و شیوه معنا سازی آنها ماهیت واهداف تولید پیام رسانه‏ها و تفکیک‏های رسانه‏های گوناگون او را از مصرف کنندگی صرف خارج کرده و در برابر اثرگذاری رسانه‏ها، مقاوم می‏سازد و باید این سواد رسانه‏ای را در مخاطب ایجاد کرد.

- توجه به نیازهای طبیعی و مشروع مخاطب

اگر زمینه پاسخ‏گویی به نیازهای طبیعی انسان فراهم نشود و امکان ارضای آنها از راه مشروع وجود نداشته باشد احتمال ارضای نامشروع آن نیازها دور از انتظار نخواهد بود. اگر رسانه‏های خودی، به نیازهای طبیعی مخاطبان خود مانند نیاز به اطلاعات یا نیاز به ارایه‏ مدل‏های جدید که با توجه به نیاز تنوع جویی در انسان وجود دارد پاسخ ندهند مخاطبان به سمت رسانه‏های بیگانه و بهره گیری از آنها در راستای پاسخ به نیازهای طبیع‏اشان روی خواهند آورد.

پس می‎توان نتیجه گرفت که رسانه ملی می‎تواند با توجه به نیازهای طبیعی مخاطبان خود و فراهم کردن آنها تا حدودی از گرایش مخاطبانش به سمت رسانه‎های بیگانه جلوگیری کند. بنابراین، معرفی الگوها و مدهای مناسب و بومی در مقابله با رسانه‎های بیگانه بسیار مؤثر است.